Resultat
Medborgare som röstat i lokalen med avskärmade valsedlar (utformning nr 3) upplevde röstningen som mest hemlig och de som röstat i vallokalen med öppna valsedlar (utformning nr 1, det "gamla" sättet) upplevde röstingen som minst hemlig. Tolkningen av resultatet är att det är systemet för hur valsedlar avskärmas som är avgörande för upplevelsen av att kunna rösta hemligt eller inte.
Vilket arrangemang upplevdes som bäst för valhemligheten?
Medborgare som röstat i vallokalen med öppna valsedlar (utformning nr 1) upplevde röstningen som minst hemlig, där 29 procent svarade ”Nej” på frågan och 70 procent svarade att de känt att de röstat hemligt. Bland de som röstat i lokalen med avskärmade valsedlar (utformning nr 2) upplevdes röstningen som mer hemlig: här svarade 88 procent att de känt att de röstat hemligt. De som röstat i lokalen med den integrerade valsedelshämtningen och röstningsstationen (utformning nr 3) upplevde röstningen som allra mest hemlig, där 92 procent svarade ja på frågan val (Figur 2).
Figur 2. Figuren visar andelen som svarade Ja, Nej respektive Ingen uppfattning på Frågan ”Kände du att du kunde rösta hemligt när du röstade?”, Fråga 1 i enkäten. Skillnaderna mellan grupperna i andelen Ja-svarande är statistiskt signifikant på 0.05- mellan arrangemang 1 och övriga, och skillnaden mellan arrangemang 2 och 3 är signifikant på 0.1-nivån. Konfidensintervallen för andelen Ja-svar är under arrangemang 1 0.64–0.75, arrangemang 2 0.84–0.92, arrangemang 3 0.89–0.96. Totala antalet svarande: 800.
Den andra frågan, Fråga 2, syftar mer direkt på utformningen av vallokalen: ”Hur tycker du att vallokalen fungerade för att du skulle kunna rösta hemligt?” Här syns ännu tydligare skillnader mellan de olika arrangemangen, där andelen som upplevde lokalen som mycket bra för att kunna rösta hemligt var högst under Behandling 3 där 54 procent angav detta alternativ, medan 38 respektive 27 procent svarade samma sak efter utformning 2 respektive 1 (det tidigare öppna systemet med valsedlar) (Figur 3).
Figur 3. Figuren visar andelen som svarade Mycket bra, Ganska bra, Varken bra eller dåligt, Ganska dåligt respektive Mycket dåligt på Fråga 2 i enkäten ”Hur tycker du att vallokalen fungerade för att du skulle kunna rösta hemligt?”, Fråga 2 i enkäten. Skillnaderna mellan grupperna är statistiskt signifikant på 0.05-nivån vid signifikanstest av respektive behandlingsgrupps andel svarande ”Mycket bra”, där konfidensintervallen för andelen som svarade ”mycket bra” är 0.22–0.33 för arrangemang 1, 0.32–0,44 för arrangemang 2 och 0.48–0.60 för arrangemang 3 . Totala antalet svarande:796.
Svaren på nästa fråga, som mer specifikt berör upplevelsen av att ta valsedlar, ”I vilken utsträckning kunde du välja valsedlar utan att andra kunde se vad du valde?”, följer samma mönster. På denna fråga gavs svar på en femgradig skala, från ”I mycket stor utsträckning” (1) till ”I ganska stor utsträckning”, ”I varken stor eller liten utsträckning”, ”I liten utsträckning” och ”I mycket liten utsträckning” (5). Ett lågt värde indikerar alltså att valsedelsvalet upplevdes som hemligt, medan ett högt värde att det inte gjorde det.
Figur 4 nedan visar fördelningen som svarat vilket alternativ i respektive arrangemang. Här syns ett ännu tydligare resultat när det gäller hemligheten: Bland väljare i utformningen med integrerat valsedelsställ och röstningsstation upplevde 64 procent att de i mycket stor utsträckning kunde välja valsedlar utan att någon kunde se, medan motsvarande siffra för väljare i utformningen med avskärmade sedlar och en (kortare) promenad till röstningen var 52 procent och i systemet på öppna valsedlar endast 11 procent. Detta förstärker tolkningen av att det är systemet för hur valsedlar avskärmas som är avgörande för upplevelsen av att kunna rösta hemligt eller inte.
Figur 4. Figuren visar svaren på frågan ”I vilken utsträckning kunde du välja valsedlar utan att andra kunde se vad du valde?”, fråga 4 i enkäten. Svarsalternativen syns i figuren. Skillnaderna mellan grupperna är statistiskt signifikant på 0.05-nivån vid signifikanstest av andelen svarande ”I mycket stor utsträckning”. Konfidensintervall för andelen svarande ”I mycket stor utsträckning” är 0.07–0.15 för arrangemang 1, 0.46–0.58 för arrangemang 2 och 0.58–0.70 för arrangemang 3. Totala antalet svarande på frågan: 794.
Slutligen har vi med en fråga som jämför upplevelsen av att rösta hemligt vid den aktuella behandlingen med förra riksdagsvalet: ”Om du jämför med förra riksdagsvalet (2018), hur tycker du att det gick att rösta hemligt nu jämfört med då?”. Även här är det främst deltagare som genomgått utformning 3 som upplever störst förbättring jämfört med 2018, där 29 procent upplevde det som att det gick mycket bättre att rösta hemligt nu, medan motsvarande siffror är 19 procent för de som fått utformningen med avskärmade valsedlar och 5 procent för de som fick den med öppna valsedlar, alltså samma system som gällde 2018 (Figur 5).
Figur 5. Figuren visar svaren på frågan ”Om du jämför med förra riksdagsvalet (2018), hur tycker du att det gick att rösta hemligt nu jämfört med då?, Fråga 5 i enkäten. Svarsalternativen syns i figuren. Skillnaderna mellan andelen som svarat ”Mycket bättre” i de olika behandlingarna är statistiskt signifikant på 0.05-nivån. Konfidensintervallen för andelen svarande ”Mycket bättre” är 0.02–0.08 under arrangemang 1, 0.14–0.24 under arrangemang 2 och 0.22–0.34 under arrangemang 3. Endast personer som angav att de hade rösträtt 2018 ingår i analysen. Totala antalet svarande: 719.
Fritextsvar
Fritextsvaren ger ytterligare nyanser kring hur deltagarna upplevde skillnaderna mellan de olika arrangemangen. Fråga 6 i enkäten ställdes med möjlighet att utveckla svaret: ”Hur skulle vallokalen kunna förbättras?”. 64 procent av deltagarna besvarade denna följdfråga (74 procent vid arrangemang 1, 64 procent vid arrangemang 2 och 57 procent vid arrangemang 3). Så här uttryckte en deltagare som röstat under arrangemanget med avskärmade valsedlar (utformning nr 2) hur lokalen skulle kunna ställas i ordning på ett bättre sätt:
”Om valsedlar och kuvert fanns bakom samma skärm. Nu fick man gå mellan två bås med valsedlar i händerna.”
En deltagare som röstade under utformning 1, det vill säga enligt det gamla systemet med öppna valsedlar, påpekade att det i denna variant finns risk att flera röstberättigade går fram till röstsedelsstället samtidigt:
”Endast en i taget vid valsedlarna - nu var vi två - för vissa i sällskap.”
Andra deltagare påpekade att valhemligheten inte är det viktigaste i röstningen. Så här skrev en deltagare som röstat i utformning 3:
”Jag är inte så brydd om att hålla mitt val hemligt. Det tar längre tid när alla ska ha ett eget ställ att hämta valsedlar.”
Det framkommer även att en del deltagare gärna hade sett mer digitala lösningar, till exempel röstning med bank-id.